Göbeklitepe - Tarihin sıfır noktası

[ixoksman]

Göbeklitepe Şanlıurfa İl Merkezi’nin 17 km doğusunda Örencik (Karaharabe) Köyü’nün 3 km kuzeydoğusunda yer alan Göbeklitepe, adını bölgede bulunan yatır mezardan (ziyaretten) almaktadır. İlk kez 1963 yılında İstanbul ve Chicago Üniversitelerinin ortaklık ile hazırlanan “Güneydoğu Anadolu Bölgesi Araştırma Projesi” çerçevesinde gerçekleştirilen yüzey araştırmalarında, İstanbul Üniversitesinden Prehistorya Bölüm Başkanı Prof. Dr. Halet ÇAMBEL ve Chicago Üniversitesinden Prof. Dr. Robert BRAIDWOOD tarafından keşfedilmiştir.

Göbeklitepe Nedir?

Göbeklitepe son zamanlar oldukça dört gözle beklenen ve medeniyetin doğduğu yer olarak adlandırılan tarihi bir sit alanı. Göbeklitepe, tarihin bilinen en eski ve en büyük tapınağı olma özelliğine haiz. İnsanlık tarihinin sıfır noktası olarak da bilinen Göbeklitepe’nin keşfi, insanlık tarihinin yazımı için adeta bir dönüm noktası oldu. Bir tek Türkiye için değil Dünya içinde önemli bir tarihi alan olan Göbeklitepe, 2018 yılında UNESCO Dünya Miras sıralaması’ne girdi. Türkiye’de 2019 yılı Göbeklitepe yılı olarak duyuru edildi.

 

Göbeklitepe

Meydana getirilen kazıların sonucunda Göbeklitepe’nin avcı-toplayıcıların inanç sistemleri doğrultusunda oluşturdukları bir buluşma noktası olduğu keşfedildi. Göbeklitepe, bir başka deyişle, avlanma ve takas için inşa edilmiş. Bir yandan da avcı toplayıcı olarak gruplandırılan devrin insanları, burada düzenli toplantılar gerçekleştirmiş. Göbeklitepe, M.Ö. 8 bin yöreına kadar aktif olarak kullanılmış sadece daha hemen sonra henüz bilinmeyen bir nedenle terk edilmiş. Fakat bu terk edilme gerçekleşmeden önce burada ilginç bir şekilde pek çok kalıntı temizlenmiş. Bu konum da tapınağın bilinçli bir halde gömüldüğü ve kapatıldığı izlenimini yaratmakta.

Göbeklitepe ören yeri içerisinde yer alan buluntular ise çok ilginç. T şeklinde anıtsal dikili taşlar mevcut. Bu dikilitaşların boyu 6 metre, ağırlığı 40 ton yöreında. Avcı toplayıcı dönemde T formundaki bu taşların iyi mi inşa edilmiş olduğu ve oraya iyi mi konulduğu merak mevzusu. Çünkü bunları yapmak için kafi basit el aletleri dahi o dönemde hala yoktu. Yapıldıktan sonrasında insan gücü ve hayvan gücü sayesinde oraya taşındığı düşünülmekte. Gizemini koruyan T formlu dikilitaşların yaklaşık 10-12 tanesi dairesel planda dizilmiş. 10-12 tane olan dikilitaşların araları ise taş duvarlar ile örülmüş.

 

Göbeklitepe Tarihi

Göbeklitepe, Cilâlıtaş Çağı olarak da bilinen Neolitik Çağ’a ilişik bir tapınak. Göbeklitepe’de meydana getirilen keşifler sonucunda buranın Malta’daki M.Ö. 3600’lerden kalma megalitik tapınaklar ile Stonehenge ve Mısır Piramitlerinden daha eski olduğu ortaya çıktı. Kısacası, Göbeklitepe, dünyanın bilinen en eski tapınağı ve ilk inanç merkezi ünvanını kazandı. Göbeklitepe, ortalama 12 bin yıllık geçmişe sahip ve dinsel inanışın yerleşik yaşfakat geçişteki etkisini net bir halde göstermekte.
1995 senesinde Alman kazıbilimci Prof. Dr. Klaus Schmidt tarafınca başlatılan Göbeklitepe kazıları sayesinde bir tek Türkiye’nin değil, Dünya’nın da zamanı geçmişini değiştiren pek çok bilgiye ulaşıldı. Göbeklitepe kazılarında avcı-toplayıcı yaşfakat, tarım ve hayvancılığa geçiş sürecine, tapınak mimarisi ve sanatın ilk izlerine dair biroldukça veri bulunmuş oldu. Hatta, Neolitik Çağ’la ilgili bilinen pek çok doğrunun aslen farklı olduğunu kanıtladı.

Dikilitaşların üzerinde ise insan, yılan gibi hayvan ve soyut semboller mevcut. Bazı hayvan kabartmaları ise sıra üç boyutlu. Aynı zamanda, bazı dikilitaşların gövdesinde parmak, el ve kol motifleri bulunmakta. Bu tarz dikilitaşlarının insan heykelleri olduğu düşünülmekte. Genel olarak, Göbeklitepe’de dönemin çok ilerisinde bir mimarinin izlerine rastlamaktayız. Bunun nedeni ise tapınağın zeminlerinin sıvı geçirmeyecek şekilde tasarlanmış olması. Ayrıca, Buğday da elde edilen bulgular sonucunda ilk kez burada yetiştirilmiş.